پرسی کورد لە مێژە ململانێیەکی ناوەندی و چارەسەرنەکراوی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بووە. کورد، یەکێکە لە نەتەوە گەورەکانی جیهان کە دەوڵەتی تایبەتی خۆی نییە، لە چەند وڵاتێکدا بڵاوبووەتەوە، لەوانە سوریا، عێراق، تورکیا و ئێران. لە سایەی شەڕی ناوخۆی سوریا و ناسەقامگیری ناوچەیی و زیادبوونی هەڕەشەکان بۆ سەر کورد لەلایەن گروپە عەرەبی و ئیسلامییەکانەوە، پرسی دەوڵەتی سەربەخۆی کوردی جارێکی دیکە پەیوەندیدار بووەتەوە. بۆ ئەگەرەکانی پێکهێنانی دەوڵەتی کورد بە پاڵپشتی ئیسرائیل، ئەوئاڵنگاری جیۆپۆلەتیکی و ئایدیۆلۆژیانەی کە ڕووبەڕوویان دەبێتەوە، هەروەها نزیکبوونەوە لە ئیسرائیل چۆن دەتوانێت کاریگەری لەسەر بارودۆخی خۆی و داهاتووی ناوچەکە هەبێت.
"سوریای نوێ" دیمەنێکی دوژمنکارانە بۆ کورد:
دوای ساڵانێک لە شەڕی ناوخۆ، سوریا بووته شوێنێک کە جەمسەرگیری نەتەوەیی و ئایینی زاڵە. دوو هێزی ڕوون "سوریای نوێ" دروستی دەکەن، ناسیۆنالیزمی عەرەبی و توندڕەوی ئیسلامی. ئەم ڕەوتە ئایدیۆلۆژییانە دژایەتییەکی هاوبەشیان لەگەڵ کورددا هەیە. زۆرینەی عەرەب بە بێ گوێدانە پەیوەندی سیاسی، زۆرجار هەستی دوژمنکارانە بەرامبەر کورد هەڵدەگرن و کورد دەکاتە ئامانجی دەستدرێژیی هەردوو گروپی عەلمانی و ئیسلامی.
هەڕەشەکانی گروپە ئیسلامییەکان:
تاقمە ئیسلامییەکان بە پاڵپشتی تورکیا، هێرشێکی بەرفراوانیان بۆ سەر کوردەکان لە باکوری سوریا دەستپێکردووە. ئەم گرووپانە کورد وەک بەربەستێک لە بەردەم دیدگای خۆیان بۆ حوکمڕانییەکی ئیسلامی دەبینن. ئەم پێشهاتانە گرژی و ئاڵۆزییەکانی ناوچەکەیان زیاتر کردووە و مەترسییەکانی پاکتاوی نەتەوەیی زیاتر کردووە.
پەراوێزخستنی دیمۆگرافی کەمینەکان:
جگە لە مەترسی لەسەر کورد، کەمینەکانی دیکەش وەک عەلەوی و مەسیحی ڕووبەڕووی پەراوێزخستن دەبنەوە. دانیشتوانی مەسیحی لە سوریا کە لە ئێستاوە لە کاتی شەڕی ناوخۆدا بە شێوەیەکی بەرچاو کەم بووەتەوە، مەترسی ئەوەی لەسەرە کە ڕێبازی مەسیحییەکان لە تورکیای دوای جەنگی جیهانی یەکەمدا پەیڕەو بکەن – کە وردە وردە لەناوچوونێکە لە ڕێگەی کۆچ و توندوتیژیەوە. لەم کەشوهەوای دوژمنکارانەدا کورد هێندەی ترمەترسی لەسەره، بەتایبەتی کە گروپە عەرەبەکان لە دژایەتیکردنی سەربەخۆیی کورددا خاڵی هاوبەش دەدۆزنەوە.
ئیسرائیل و کوردهاوپەیمانییەکی ستراتیژی؟
ئیسرائیل وەک یەکێک ل ئەکتەرە ناوچەییەکان، پشتیوانی خۆی بۆ کورد دەربڕیوە و توانای بەشداریکردنی لە سەقامگیری ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا هه یه. ئەمەش پێشهاتێکی بەرچاوە، بەتایبەتی بە لەبەرچاوگرتنی پێگەی لاوازی ئێستای کورد.
بەرژەوەندی ئیسرائیل لە دەوڵەتێکی کوردیدا:
بۆ ئیسرائیل کوردستانی سەربەخۆ دەبێتە سەرمایەیەکی ستراتیژی. هاوپەیمانێکی نوێ لە ناوچەیەکدا دروست دەکات بۆ ئیسرائیل . کوردستانێکی سەقامگیر و سەربەخۆش دەتوانێ وەکو بەربەستێک لە بەرامبەر ڕژێمە دوژمنکارەکانی وەک ئێران و تورکیادا کار بکات و بەشداری بکات لە هاوسەنگکردنی هاوسەنگی هێز لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا.
پشتیوانی ئیسرائیل لە کورد:
سەرەڕای پشتیوانی ئێستای وەزیری دەرەوە و سەرۆک وەزیران ئیسرائیل، بەشێک لە سەرکردە و گروپە کوردەکان بەردەوام بوون لە تەماشاکردنی ئیسرائیل وەک دوژمن، هەڵوێستێک کە ڕەنگدانەوەی کاریگەرییە ئایدۆلۆژییە عەرەبییەکان و ئیسلامییەکانە. ئەمەش وایکردووە کوردەکان هاوپەیمانێکی پۆتانسێل پشتگوێ بخات و لەبری ئەوە دوژمنی ناپێویست دروست بکات. لە سەردەمێکدا کە کورد لەژێر هەڕەشەی چەند بەرەیەکدایە، زۆر گرنگە کە چاو بەم هەڵوێستە بخاتەوە و بەدوای هاوپەیمانی ستراتیژیدا بگەڕێت لەگەڵ ئەکتەرەکان کە بتوانن بەشداری لە ئامانجەکانیدا بکەن.
ئەگەری پێکهێنانی کوردستان :
بزووتنەوەی کوردی دوورە لە یەکگرتوویی، ئەمەش یەکێکە لە ئاستەنگە گەورەکانی بەردەم پێکهێنانی دەوڵەتی سەربەخۆ. ناکۆکی سیاسی و ئایدۆلۆژی نێوان گروپە جۆراوجۆرەکانی کورد – لە پەکەکە لە تورکیاوە تا حکومەتی هەرێم لە عێراق و ڕۆژهەڵاتی کوردستان و ئیدارە خۆسەرەکانی ڕۆژاڤا – دروستکردنی بەرەیەکی یەکگرتوو قورس دەکات. بۆ تێپەڕاندنی ئەمە، کورد پێویستی بە پەرەپێدانی دیدگا و ستراتیژێکی هاوبەش هەیە کە بتوانێت کوتلە جۆراوجۆرەکانی یەکبخات.
داینامیکی جیۆپۆلیتیکی و داهاتووی کوردستان:
هەروەها زەمینەی نێودەوڵەتی یەکلاکەرەوەیە. ئەمریکا پێشتر لە چوارچێوەی شەڕی داعشدا پشتیوانی کوردەکانی کردووە، بەڵام پابەندنەبوونی درێژخایەنی بە دۆزی ئەوانەوە نیشانداوە. وڵاتانی ئورووپایی وریا بوون لە پشتیوانیکردن لە سەربەخۆیی کورد، بەشێکیش بەهۆی پەیوەندییەکانیان لەگەڵ تورکیا و ئەکتەرە ناوچەییەکانی دیکە.
خەونی سەربەخۆیی کوردستان لە چوارچێوەیەکی جیۆپۆلەتیکی ئاڵۆزدا ڕوودەدات کە ئەکتەرە نێودەوڵەتییەکان ڕۆڵی یەکلاکەرەوە دەگێڕن. تورکیا هەر سەرکەوتنێک بۆ سەربەخۆیی کورد بە هەڕەشەیەک بۆ سەر یەکپارچەیی خاکی خۆی دەبینێت، بەتایبەتی بە لەبەرچاوگرتنی کەمینەی گەورەی کورد لە چوارچێوەی سنوورەکانیدا.
داینامیکی جیۆپۆلەتیکی بە ڕوونی ئەوە دەردەخات کە ئایندەی کوردستان وابەستەی هەردوو هێزی ناوچەیی و نێودەوڵەتییە. بۆ کورد زۆر گرنگە کە بە سەبرێکی ستراتیژی و دەستپێشخەریی دیپلۆماسی ئەم دیمەنە بڕوات، لە هەمان کاتدا هەوڵی پاراستنی زەبری جەماوەری خۆی بدات.
ئارگیومێنتەکان بۆ هاوپەیمانی کورد و ئیسرائیل:
لەم دیمەنە ئاڵۆزەدا، هاوپەیمانی لەگەڵ ئیسرائیل وەک چارەسەرێکی پۆتانسێلی بۆ چەند ئاڵنگارییاتی کورد دەردەکەوێت. ئیسرائیل هەم سەرچاوەی سەربازی و دیپلۆماسی بۆ پشتیوانی لە کورد هەیە و بەرژەوەندیی هەیە لە بەرەوپێشبردنی سەقامگیری و بەرەنگاربوونەوەی نەیارانی ناوچەیی.
بۆ کورد، پاڵپشتی ئیسرائیل دەتوانێت بە مانای هاوکاری سەربازی و هاوکاری ئابووری و دانپێدانانی دیپلۆماسی بێت، ئەمەش شتێک کە بۆ بنیاتنانی دەوڵەتێکی سەربەخۆ زۆر گرنگە. بۆ ئیسرائیل دەوڵەتی کوردی بە مانای هاوپەیمانێکی ستراتیژی دەبێت لە ناوچەیەکدا .
بۆ بەدیهێنانی ئەم هاوپەیمانییە، کورد پێویستی بەوەیە کە ڕیاڵپۆلیتیک لە پێشینەی بۆچوونە ئایدۆلۆژییەکان دابنێت. بەردەوامبوون لە سەیرکردنی ئیسرائیل وەک دوژمن نەک هەر ناستراتیژییە، بەڵکو زیانیشی هەیە بۆ هەوڵەکانیان بۆ سەربەخۆیی. بەڵکو پێویستە بە ئاشکرا پێشوازی لە پشتیوانی ئیسرائیل بکەن و وەکو ئامرازێک بەکاری بهێنن بۆ بەهێزکردنی پێگەی خۆیان چ لە ئاستی ناوچەیی و چ لە ئاستی نێودەوڵەتیدا.
ڕێگایەک بۆ پێشەوە بۆ کورد:
کورد لەبەردەم گۆڕەپانێکی مێژووییدایە. لە ناوچەیەکدا کە ناسیۆنالیزمی عەرەبی و توندڕەوی ئیسلامی زاڵن و کورد بەرەوڕووی هەڕەشەی بەربڵاو دەبێتەوە، کاتی ئەوە هاتووە کە دووبارە بەدواداچوون بۆ ئەولەویەتە ستراتیژییەکانیان بکرێتەوە. پێکهێنانی دەوڵەتی سەربەخۆی کوردی ئاڵنگارییەکی گەورەیە، بەڵام بە هاوپەیمانی دروست و دیدێکی یەکگرتوو، مەحاڵ نییە.
پشتیوانی ئیسرائیل دەرفەتێکی باش بۆ کورد دەڕەخسێنێت بۆ تێپەڕاندنی هەندێک لە ئاستەنگە گەورەکانی بەردەم سەربەخۆیی. کورد بە دروستکردنی هاوپەیمانییەکی ستراتیژی لەگەڵ ئیسرائیل، دەتوانێت ئەو پشتیوانییە سەربازی و ئابووری و دیپلۆماسییە بەدەستبهێنێت کە پێویسته بۆ دەستەبەرکردنی داهاتووی خۆی. به ڵام بۆ ئه وه ی ئه مه ببێته واقیع، پێویسته کورد به سه ڕدابه شبوونه نێوخۆییه کانیدا زاڵ بێت و واز له پێشوه ندییه ئایدیۆلۆژییه کان بهێنێت و بوێرانه بڕیاری بوێرانه بدات بۆ به دیهێنانی خه ونی کوردستانێکی سه ڕبه خۆی.
0
0