بۆ چی شاره‌داری وێن داره‌کان ده‌بڕێ

نوسەر: د. عەلی مازووچی
نوسراو لە بەرواری
0 0
05:06 2024 , June 21
 
ئه‌گەر که‌سێکی بێگانه‌ بێته‌ ناو شاری وێن و به‌ وه‌ریایی بڕوانێته‌ هه‌ل ومه‌رجی شار، شتی زۆر سه‌ر سوڕهێنه‌رو جالبی ده‌که‌وێته‌ به‌رچاوی. به‌ تایبه‌ت هاتو چۆی خێرا خێرای بەرەی نوێ. ئه‌وان له‌ تراموایه‌ک بۆ تراموایه‌کی تر و یا له‌ قەتارێکی ژێرزوه‌ی را بۆ یه‌کی تر راده‌که‌ن. پیاو زۆر زوو هه‌ست به‌ پڕکاری وان ده‌کا و ده‌زانێ ئه‌وان چه‌ند ئێسترێسیان هه‌یه‌. ئه‌گەر لەدەستیان ھاتبایە، کاتیان راده‌گرت تا رۆژ درێژتر بێ و توانیبایان کاره‌کانی خۆیان ده‌کاتی دیاری کراودا جێ به‌جێ کەن. ئێمه‌ ده‌توانین ئه‌وان به‌ "کات راگر" ناوبێنین.
به‌ڵام گروپێکی دیکه‌ له‌ ناو ئه‌و حه‌شیمەتە دا هه‌ن که‌ ئه‌وان زۆر بەتاڵووکە نین .دەکرێ ئەو تاقمەش"کات رابوێر" ناو بنێین. ئه‌وانه‌ بەرەی بەساڵ دا چوون‌ و زه‌حمه‌تی زۆریان بۆ ئاوه‌دانی وڵاته‌که‌ی خۆیان کێشاوه‌ و ئێستا له‌ به‌ر سێبه‌ری ئه‌و زحمه‌تانه‌ حه‌ساونه‌ته‌وه‌ و خانه‌نشین بوون.
دەسووکە سرنجێك دا مرۆڤ لێی روون دەبێتەوە ئەو دوو توێژەی کۆمەڵگای نەمسا دەگەڵ تەواوی ئەو جیاوازیانە خاڵ و بەرژەوەندی ھاوبەشیشیان ھەیە . بۆ وێنە هه‌م بەرەی پیر و هه‌م بەرەی لاو، لە ژن و لە پیاو خاوه‌نی سه‌گه‌ن. به‌پیێ ئامارێک له‌ زۆربه‌ی گه‌ره‌که‌کانی شاری وێن سه‌گ له‌ منداڵ زۆرترن! جا لێره‌دا بۆ که‌سێکی خاوەن سرنج جیاوازییه‌ گچکه‌کانیش شاراوه‌ نامێنن. لێرە کور و کچه‌ وه‌رزشکاره‌ لاوه‌کان دڵیان بڕوا نادا براده‌ره‌ چوارپێیه‌کانیان به‌ پێیان بڕوون و دە قەرتاڵەی ژیکەڵە دا کە بە راخەری زەریفیش رازاونەوە دەیان ھێنن و دەیان بەن . ئه‌و براده‌ره‌ چوارپێیانه‌یان ئیتر ناویان "سه‌گ" نییە ، یان باشترە بڵێین ناوی سەگانەیان نییە . به‌ڵکه‌ ناوی خوش خوشی وه‌کی بیلۆ، ریکس، سوزی و شتی تریان بۆ گوڵ بژێر دەکەن . زۆرجاریش خاوه‌نه‌کانیان سه‌گه‌کان به‌ناوه‌کان خۆیانەوە بانگ ناکه‌ن، پێیان ده‌لێن "گەنجینه‌ی" من و یا "خوشه‌ویسته‌که‌م".
زۆر جار ھەڵ دەکەوێ سه‌گ و ساحه‌ب پێ به‌ پێی یه‌کتر پیر ده‌بن و هه‌ر دووک لا ئاوی ئەژنۆو سۆمای چاویان لە دەست دەدەن و دەکەونە ئاویلکان . پیره‌کان که‌ ده‌ کاتی لاویدا سه‌گه‌کانیان ده‌ قه‌رتاڵه‌یه‌کی جوان دا به‌ باوه‌ش ده‌گێرا، ئێتر چی دیکه‌ ناتوانن ئه‌و ئاره‌زوویەی‌ چوارپێ خوشه‌ویسته‌کانیان به‌جێ به‌گه‌یەنن و به‌ سه‌گه‌کان ده‌ڵێن: "ئێتر له‌وه‌ی به‌ولاوه‌ ده‌بێ بۆ خۆتان به‌ پێ خۆتان برۆن!" چوارپێکان له‌ لای خۆیانه‌وه‌ که‌ ئه‌و بێ لوتفییەی له‌ کوتوپره‌ی خاونه‌کانیان گوێ لێ ده‌بێ به‌ هیچ شێوه‌یه‌ک لێی حاڵی نابن و ده‌ڵێن: "کاتێک ئێمه‌ لاو بووین و به‌ پێ خۆمان ده‌مانتوانی برۆین، ئه‌وان ئێمەیان ده‌ قه‌رتاڵەیه‌کی نه‌رم و نۆڵ ده‌نا و به‌و باوه‌شی ده‌یانگێراین. ئێستا که‌ پیر بووین و ناتوانین به‌ پێیان برۆین و چاومان کەم سۆ بووە و ئه‌ ژنۆمان توانای نه‌ماوه‌، ده‌ڵێن ده‌بێ به‌ پێ خۆتان بڕۆن!" به‌ پێی عه‌قڵ ده‌بێ له‌ سه‌گه‌کان تێ به‌گه‌ین که‌ ئه‌وان ناتوانن له‌ ئه‌و کرداره‌ی ئینسانه‌کان حاڵی بن. ئه‌و بێگانه‌یەی که‌ تازه‌ هاتوته‌ وێن له‌ سه‌ر ئه‌و موشکله‌یه‌ و هێندێک شتی تر له‌ روانگه‌ی خۆیه‌وه‌ دواتر باسی بۆ ده‌کا.
بەرە بەرە تازه‌هاتووەکه‌ نامۆیی دەتارێنێ و ده‌روانێته‌ قووڵایی کۆمه‌ڵ و ده‌توانێ بابەتی زۆر سرنج ڕاکێشتر بدۆزێته‌وه‌. ئه‌و کۆمه‌ڵگای وێن به‌ پیوازێک ده‌شوبهێنی، که‌ له‌ چه‌ند توێژ پێک هاتوو. کە ده‌ راستیشدا هه‌ر وایه‌، ئه‌گەر بێن له‌ خوارێ را بۆ سه‌ری چاوێکی پێدا به‌خشێنین، بۆمان ده‌رده‌که‌وێ که‌ به‌ راده‌یه‌کی زۆر کۆمه‌ڵه‌ و بنکە و بنیاد بۆ دێفاع له‌ منداڵان، لاوان، ژنان، پیاوان، پیران، نه‌خۆشان، په‌ککه‌وتوان، سروشت، دار،حەیوانات پیک هاتوون. حکومه‌ت ، وەزارەت ، شاره‌داری، ئیدارات ، پولیس ، شورای شارو گیماینده‌ (بەرێوه‌به‌ری شار) و ده‌یان ئۆرگانی تر بۆ ئیداره‌کردنی شار هه‌یه‌.ده‌ نێو ئه‌وانه‌ دا له‌ هه‌موان گرینگ تر گیمایندەیه‌، که‌ له‌ شاردا سیستمی خۆ ئیداری هه‌یه‌. ئه‌وه‌ به‌ ئه‌و مانایه‌یە، که‌ گیماینده‌ئۆتۆنۆمی هه‌یه‌، چونکه‌ ئه‌و ئۆرگانه‌ ده‌توانێ ده‌ستوراتی شاره‌داری بۆ خۆی سه‌ربه‌خۆ دابه‌زێنی و ده‌ستور له‌ هیچ ئۆرگانێک وه‌رناگرێ. گیماینده‌ 63 ماگیستراتی (ئه‌وانش به‌شەکانی جۆراو جۆری ئیدراتن، بۆ نمونه‌ ماگیستراتی 28 بەرپرسی کاناڵیزاتسێۆنه‌) هەیە‌، که‌ هه‌ر یه‌که‌ بەرپرسی کاروبارێکی تایبه‌تین.
ئەو دوایانە رووداوێکی تایبه‌تی رووی دابوو، که‌ بۆ زۆربه‌ی کۆمه‌ڵه‌ و ئیداراتی شار جێگای سه‌ر سورمان بوو. حکومه‌تی تازه‌ پێک هاتوو ده‌ حه‌ولی ئه‌وه‌ دابوو که‌ بودجه‌ی ساڵانه‌ وا میزان به‌کا که‌ وڵات قه‌رزدار نه‌بێ. بۆ پێکانی ئه‌و ئامانجه‌ وه‌زیری تازه‌ دیاری کراو، که‌ سه‌ر به‌ حیزبی محافه‌زه‌ کاره‌ ، بیری له‌ زۆر شتی وه‌ک، فرۆشتنی کارگاکانی حکومه‌تی، که‌م کردنه‌وه‌ی بودجه‌ی ساڵانه‌ی وه‌زاره‌ته‌کان و بڕینی یارمه‌تی کۆمه‌ڵه‌ نادەوڵەتیەکان ، بڕینی بودجه‌ی پڕۆژه‌کانی یارمه‌تی به‌ وڵاتانی فه‌قیر کردبووه‌.
به‌ڵام جه‌نابی وه‌زیر تەنیا یەک شتی لە بیر کردبوو ، ئەویش کێشەی خاوەن سەتەلایت و دارە بەرزەکانی ناو شارو شەقامەکانی وێن بوو کەوا کۆمەڵە خەڵکێکیان لە شەپۆلەکانی دەنگ و رەنگ بێ بەری دەکرد . زۆر کەس نەدەشیان بەرنامه‌کانی ته‌له‌ویزێون ببیبنن، ھەر بەم ھۆیەوە گلەیی و گازەندەیەکی یەکجار زۆر کەوتبۆ ناو خەڵکەوە . ئه‌وان سکاڵانامه‌ گەلێکیان بۆ جه‌نابی شاره‌دار، به‌رپرسانی حیزبه‌کان و زۆربه‌ی وه‌زاره‌ته‌کان نووسی بوو. یه‌کێک له‌ ئه‌و سکاڵانامانه‌ که‌وتبۆ ده‌ست وه‌زیری دارایی. ئه‌و به‌ فێله‌زانی خۆی له‌ ڕێگای ئه‌و سکاڵانامه‌وه‌ ده‌ فکری سه‌رچاوه‌یه‌کی داهاتی باش که‌وت بۆ ته‌واو کردنی بودجه‌ی ده‌وڵه‌ت و له‌ لای خۆیه‌وه‌ گوتی: "به‌ ئه‌و پلانه‌ی من هه‌ر دووک لایه‌ن قازانج ده‌که‌ن، یانی هه‌م حکومه‌ت پاره‌یه‌کی وه‌ده‌ست ده‌که‌وێ و هه‌م موشکله‌ی خاوه‌ن سەتەلایته‌کان چاره‌سه‌ر ده‌کرێ.
ئێمه‌ ده‌توانین لە سەر ئیزنی ماگیستراتی 52 هه‌موو ئه‌و دارانه‌ی که‌ ڕێگری له‌ وه‌رگرتنی بەرنامه‌کانی ته‌له‌ویزێون ده‌کەن ، به‌ خاوه‌ن سەتەلایته‌ قەڵسەکان بفرۆشین. ئه‌و دارانه‌ ده‌بێ به‌ خێرایی له‌ ناو به‌بردرێن. سه‌دی نه‌وه‌دی ئه‌و داهاته‌ بۆ ته‌واو کردنی بودجه‌ هه‌ڵ ده‌گیری ،باقیەکەی ده‌درێ به‌ حه‌ق دەستی ئەو کرێکارانەی که‌ داره‌کان ده‌بڕن و کۆ ده‌که‌نه‌وه‌. به‌ ئه‌و شێوه‌ وێڕای ئەوەی به‌شێکی زۆر له‌ ئه‌و خه‌ڵکانه‌ی که‌ ئێمه‌ هه‌ڵده‌بژێرن رازی کراون و یارمه‌تی ته‌واو کردنی بودجه‌مان داوه‌ و هه‌ر وه‌ها کارمان بۆ به‌شێک له‌ خه‌ڵک دابین کردووە."
دوای ماوه‌یه‌کی کورت وه‌زاره‌تی دارایی ده‌ستی کرد به‌ بڵاوکردنه‌وه‌ی پلاکارتێک که‌ به‌ ئه‌و شێوه‌ نوسرابوو:
"ئوتریش وڵاتێکی بچووکه‌‌ که‌ لە ناو دنیایه‌کی پان و بەرینی هه‌شت میلیاردی دا هه‌ڵکه‌وتووە. ئێمه‌ ته‌نیا 0.001333 ته‌واوی جه‌معییه‌تی دنیا پێک دەھێنین. بۆ ئه‌وه‌ی له‌ پێشکه‌وتنەکانی دنیای ئه‌وڕۆ تێبه‌گه‌ین پێویسته‌ نەتەوە‌که‌مان ده‌ستیان به‌ ھەواڵ و زانیاری هه‌مووی دنیا رابه‌گا. له‌ به‌ر ئه‌وه‌ ئێمه‌ پشتیوانی لە ته‌واوی خاوه‌ن سەتەلایتان ده‌که‌ین و به‌ دوای داخوازیەکه‌یان دا ده‌چین." خه‌لکێکی زۆر ئه‌و پلاکارته‌یان به‌ ئیشتیایه‌کی زۆره‌وه‌ ده‌خوێنده‌وه‌. پیاوێکی پیر که‌ له‌به‌ر کەم بینایی چاوی زه‌ره‌بینێکی پێ بوو و خه‌ریکی خوێندنه‌وه‌ی پلاکارته‌که‌ بوودەیگوت "ئه‌وه‌ راست نییە که‌ وڵاتی مه‌ ئوست-رایش ئاوا گچکه‌ بێ وه‌کی ئه‌وان نوسیویانه‌. ئه‌من بۆخوم خه‌ڵکی بۆمم (چیکای ئێستا) . مه‌جارستان و جنوبی ئیتالیا و سێربستان و زۆر وڵاتی تر سه‌ر به‌ ئوست-رایش بوون. ناوکه‌شیان غەڵه‌ت نوسیوه‌، ئێره‌ ناوی ئوسترایش نییە، بەڵکە ھەروه‌ك له‌ هێندێک په‌رتووکی مێژویش دا ھاتووە ئێره‌ پێشتر ناوی ئوستاریچی بوو. وه‌ڵاتی ئێمه‌ ناوی ئۆست-رایشه‌، ئه‌وه‌ش به‌ مانای ئیمپراتووری رۆژھەڵات ، یانی ئیمپراتووریەک که‌ له‌ رۆژھەڵات دا هه‌ڵکه‌وتوو."
له‌ مه‌ر ئه‌و هه‌ڵوێستەی وه‌زیری ماڵی، خاوه‌نی سەتەلایته‌کان زۆر دڵخۆش بوون، بەڵام ئه‌وان ده‌بوو پوڵێکی زۆر خه‌رج به‌که‌ن بۆ ئه‌وه‌ی به‌توانن ھەواڵی هه‌مووی دنیایان گوێی لی بێ!
ده‌پێشتردا قه‌ولم دابوو که‌ هێندیک زیاتر له‌سه‌ر موشکه‌له‌ی خاوه‌ن سه‌گه‌کان بنووسم. سه‌گه‌ پیره‌کان که‌ ده‌گه‌ڵ هاورێ ئینسانه‌کانیان ،که‌ ئه‌وانیش ئیتر جحێل نه‌ماون، خه‌ریکی گه‌ران وپیاسەن، مه‌جبوورن ده‌گه‌ڵ گیر و گرفتی دیکه‌ش ده‌ست و په‌نجه‌ نه‌رم بکه‌ن- داپیر و باپیره‌کان پیان وایه‌ که‌ سه‌گه‌کانیان له‌ ئه‌و ماویه‌ دا که‌له‌ ره‌ق و بەد ئەتوار بوون. کاتێک مرۆڤە پیرەکان خەریکی پیاسەن بەبێ پارێزسەگەکانیان بە شوێن خۆیان دا دەکێشن . ئه‌گەر سه‌د جاریش له‌ لایه‌ن خاوه‌نه‌کانیانەوە جنێویان پێ بدرێ و یا قسه‌ی سووکیان پێ بلێن دیسانیش هه‌ر جوابی ئه‌وان ناده‌نه‌وه‌. زۆرجار ئه‌و مرۆڤە‌ هه‌ژارانه‌ له‌ لای برادره‌کانیان له‌ سه‌ر کله‌ ره‌ق بوونی سه‌گه‌کانیان ده‌دوێن: "پێشتر سه‌گه‌کانی ئێمه‌ ئاوا که‌له‌ره‌ق و به‌دکردار نه‌بوون." ئه‌گەر سه‌گه‌کان ده‌گه‌ڵ خاوه‌نه‌ پیره‌کانیان ده‌چنه‌ ده‌رێ، زۆرجار به‌ برینداری ده‌گه‌رێنه‌وه‌، چوونکه‌ ئه‌وان ئیتر ناتوانن خۆ له‌ ئه‌و شتانه‌ی که‌ ده‌ێنه‌ سه‌ر ڕێگایان لابه‌ده‌ن، و ته‌ق، ته‌پڵی سه‌ریان تێ ده‌کوتن. له‌ ناو ئه‌و شتانه‌ی که‌ له‌ سه‌ر ڕیگای سه‌گه‌کان دان و خۆیانی پێ بریندار ده‌که‌ن، داره‌کان له‌ ریزی پێشەوەن . له‌ ساڵ دا هه‌زاران سه‌گ بە لک و پەلی ئەو دارانە بریندار ده‌بن. ئه‌وه‌ش بۆ خۆی ده‌بێته‌ هۆی داهاتیکی باش بۆ دوکتوری حەیوانات. ئه‌وان ده‌توانن له‌ ئه‌و ڕێگایه‌وه‌ پۆڵیکی باش وه‌ده‌ست بخه‌ن.
ئینسانه‌کان ده‌زاتی خۆیاندا خۆ خوشه‌ویست و به‌ ته‌ماحن. ئه‌وان دائیمە ده‌یانهه‌وه‌ێ که‌ تیکنۆلۆژی به‌ قازانجی خۆیان به‌کاربێنن. بۆ وێنه‌ بۆ ئاسانکاری ژیانی ئینسانه‌کان وه‌کاز، حاره‌بانه‌ بۆ له‌ لاقکه‌وتووان، چاویلکه‌ بۆ که‌م بینایان، ده‌ستگای گوێی لی بوون بۆ گوێیگرانان و زۆر کەره‌سه‌ی تر درووست کراوه‌. به‌ڵام بۆ حەیوانه‌کان ته‌نیا کاتێک کارێک ده‌کرێ که‌ قازانجی ئێنسانه‌کانی تێدابێ. بۆوێنە ئه‌گەر ئینسانه‌کان حەیوانێک باش به‌خێو ده‌که‌ن، بۆ ئه‌وه‌یه‌ که‌ زوو قه‌ڵه‌و بێ و دوایە بیکووژنه‌وه‌ و گۆشته‌که‌ی ده‌ قابڵمه‌دا سوورکه‌نه‌وه‌ و بیخۆن. به‌ڵام به‌ خۆشیەوه‌ له‌ ئه‌و وڵاته‌ گۆشتی سه‌گ ناخورێ، هه‌ر له‌به‌ر ئه‌وه‌ش سه‌گه‌کان بۆنه‌ته‌ خوشه‌ویستی ماڵه‌کان.
ده‌بێ ئه‌وه‌ش به‌ڵێین که‌ دایه‌- و بابه‌ پیره‌کان هیچ کات خۆیان به‌ کێشە سه‌گه‌کانه‌وه‌ ماندوو نه‌کردووە و پرسیاریان بە لاوە درووست نەبووە کەوا بۆچی سه‌گه‌کانیان ده‌کاتی پیری دا که‌له‌رەق وبێ گوێ ده‌بن و که‌رداریان ده‌گۆردرێ. با قسه‌یه‌کیش بۆ خوا به‌که‌ین، ئاخر سه‌گه‌کانیش بە چەشنی ئینسانه‌کان له‌ دەردی پیری ده‌ناڵێنن، ئه‌وانیش گوێیان گران ده‌بێ، چاویان که‌م حوکم ده‌بێ، ئه‌ژنۆیان شل ده‌بێ و توانای دیتن و رۆیشتن و بیستنیان دادەبەزێ. بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌و کێشانە چاره‌سه‌ر بکرێن، ئەوەندە بس بوو دوکتوری ماڵاتان دەستگای گوێی لێ بوون، چاویلکه‌ و، وه‌کاز و که‌رەسەی تر بۆ سه‌گ و گیان لە بەرانی تریش درووست به‌که‌ن. له‌به‌ر ئه‌وه‌ی که‌ خاوه‌نی سه‌گه‌کان خۆیان بە کێشەی ماندوو نه‌کردووە، ھەموو جارێ ھەڵەکانی رابردوو دووپات دەکەنەوە. ئه‌وان سه‌دان نامه‌ بۆ بەرپرسانی حکومه‌تی وه‌کی: پارلمانتار، وه‌زیر، بەرپرسی حیزبه‌کان و به‌ تایبه‌ت شورای شار (گێماێنده‌رات) و شه‌خسی شاره‌دار نوێنه‌ره‌که‌ی ده‌نووسن و ده‌وێ دا باس له‌وه‌ ده‌که‌ن که‌ قه‌واره‌ی شاره‌که‌یان ته‌واو ده‌ژی چوارپێ خوشه‌ویستەکانیانە و به‌ تایبه‌ت ئه‌و داره‌ بێ سودانه‌ له‌ بریندارکردنی سگه‌کانیان رۆڵیکی زۆر گه‌وره‌ ده‌گێڕن. خاوه‌نی سگه‌کان داوای له‌ ناوبردنی ئه‌و دارانه‌ ده‌که‌ن و ئه‌و داوایه‌ش لە لایه‌ن خاوه‌نی سەته‌لایته‌کانه‌وه‌ و ھەروەھا رێکخراوی لایه‌نگرانی حەیواناتەوە به‌ ته‌واوی پشتیوانی دەکرێن .
کاتێک گێماینده‌رات کێشەکه‌ ده‌کاته‌ تەوەر و باسی کۆبوونه‌وه‌یەک، نوێنه‌ری هه‌موو حیزبه‌کان له‌ شورادا هاوسۆزی لەگەڵ سه‌گه‌کان و خاوه‌نه‌کانیان دەکەن . ھەربۆیە شاره‌دار و نوێنه‌ره‌که‌ی به‌ ئه‌و شێوه‌یە هه‌ڵوێست ده‌گرن: "ئێمه‌ ده‌بێ به‌ ده‌ڵی ئه‌و که‌سانه‌ کاربه‌که‌ین که‌ هەڵیان بژاردووین تا نوێنه‌رایه‌تیان به‌که‌ین. ئێمه‌ له‌ کۆبوونه‌وه‌ی ئه‌ورۆ دا بڕیاراتێکمان داوە که‌ قازانجی ئه‌و خه‌ڵکه‌ بپارێزین و به‌ دوای داواکانیان دا برۆین. به‌ ئه‌و شێوه‌یەش خۆشەویستی و هۆمانیستی خۆمان سه‌بارت به‌ حێوانه‌کانیش نیشان ده‌دەین."
ماوەیەك دوواتر، کاتێک که‌ تازه‌ هاتووکه‌، که‌ چیتر له‌ وڵاته‌که‌ نامۆ نامێنێ ، به‌ ناو شاردا به‌ره‌و ماڵ ده‌رۆیشته‌وه‌، دیتی که‌ به‌ هه‌زاران دار بڕدراون. بڕیاردراوه‌ که‌ هه‌موو ئه‌و دارانه‌ی که‌ بوونه‌ته‌ هۆی بریندار بوونی سه‌گه‌کان به‌بێ وه‌رگرتنی پاره‌ له‌ خاوه‌ن سه‌گه‌کان و به‌ته‌واوی له‌سه‌ر حیسابی شاره‌داری ببڕدرێن و کۆبکرێنه‌وه‌. هه‌ر بەری به‌یانی به‌ سه‌دان که‌س لە خاوه‌ن سه‌گ و سەته‌لایتەکان رژابوونه‌ سه‌رشەقام و لایەنگرانیشیان واتا کۆمەڵەی دیفاع لە حه‌قی حەیوانات بە دەور و پشتیانەوە بوون. له‌ به‌ر په‌نجەره‌کانیش ئه‌و که‌سانه‌ی که‌ ئه‌و کرداره‌یان پێ باش نەبوو ده‌بیندران.
ھەر دەو کاته‌دا سه‌گێکی ره‌ش و جوان به‌ ده‌ووری ژنه‌ خاونه‌که‌ی دا هه‌ڵده‌سوورا و کلکه‌سووته‌ی له‌بەرده‌کرد و ده‌ینووزاند. خاونه‌که‌ی پێی ده‌گوت: "ئا، ئا، گنجینه‌م، سه‌برت بێ سبینێ هه‌موو شتێک ده‌گۆڕدرێ." کابرایه‌کی چوارشانه‌ کە خاوه‌ن سەته‌لایت بووبەبیستنیئەو بابەتە قا قا پێکه‌نی و گوتی: "ئا، ئا، هه‌ر پێموایه‌ ھەرئەمشەو هه‌ل ومه‌رج ده‌گۆڕدرێ." له‌ نھوومی چوارەمی خانوویه‌ک ڕاکەسێك زۆر به ‌قه‌ڵسی، که‌ به‌گومانم کارمەندی ئیداره‌ی دارایی بوو، دەێگوڕاند: "ئه‌دی کێ پاره‌ی کۆکردنه‌وه‌ی ئه‌و هه‌موو ئه‌شغاڵه‌ ده‌دا؟" وه‌ڵامه‌که‌شی هه‌ر بۆ خۆێ داوه‌: "به‌ڵی، ئێمه ی ماڵیاتده‌ر." یه‌ک په‌نجه‌ره‌ ئه‌ولاوەتر دوو که‌سی دیکه‌ راوه‌ستابوون و ده‌یانگووت: "کارێکی بێ تامه‌، ئه‌گەر هه‌ر وابڕواتە پێش یه‌ک په‌ڵه‌ سه‌وزایی له‌ وڵاته‌که‌مان دا نامێنێ!" بە شوێن ئەو باسە پڕ تەوژم و تووڕانە دا دۆستایەتی و دوژمنایەتێکی نوێ دە نێو خەڵك دا سەری گرت .
لە ئاکام دا دوای ئەوەی داره‌کان هه‌موو بڕدران و کۆکرانه‌وه‌، ژیانی سەگه‌کان زۆر باش تر ببوو و به‌پێی ئامار هه‌شتا لە سه‌د که‌مترلە جاران بریندار دەبوون، و خاوه‌ن سەتەلایته‌کانیش به‌بێ ئه‌وه‌ی درواوێك خەرج کەن بەرنامه‌کانی خۆیان به‌ باشی ده‌دیت. به‌ڵام مه‌شته‌ری دوکتوری حەیوانات به‌ راده‌یه‌کی ‌ زۆر دابه‌زی بوو. ئه‌وان ئیتر ده‌ بیری ئه‌وه ‌دا بوون که‌ چاویلکه‌، ده‌سگای گوێی لێ بوون ، وه‌کازی رۆێشتن و عاربانەی‌ پیران بۆ سه‌گه‌کان درووست به‌که‌ن. وه‌زیری دارایش بێ ئه‌ندازه‌ له‌ گێماینده‌رات (شورای شار) و جه‌نابی شاره‌دار و نوێنه‌ره‌که‌ی تووره‌ بوو و ده‌ێگۆت : "ئه‌و کاره‌ی ئه‌وانه‌ کردوویانه‌ به‌زه‌ره‌ری ته‌واوی وڵاته‌ و بێ کاردانه‌وه‌ی یاسای نابێ!"
تازه‌ هاتووەکه‌، که‌ هه‌موو ئه‌و به‌سه‌رهاتانی به‌ ته‌واوی له‌ ژێر چاوه‌دێری دا بوو، به‌ خۆی گووت: "ئافه‌ریم، هه‌رچی زیاتر له‌و وڵاته‌ بمێنیەوه‌، ئه‌وەندی ترخۆت ده‌گه‌ڵ هه‌ل ومه‌رجه‌که‌ رێک ده‌خه‌ی . ئەوەتا چەند جوان توێژەکانی ئه‌و کۆمه‌ڵگایەت ھەڵ سەنگاندووە و لە ھەموو لایەکت روون کردۆتە بۆچی شارەداری وێن داران دەبڕێ !"

بۆچونی نوێ